Hondenforum Hondenforum Hondenforum Hondenforum Hondenforum

Tandverzorging bij honden

door: Ilja Jansen | website

Een vraag die veel gesteld wordt is, mijn hond stinkt uit zijn bek wat kan ik daar aan doen. Eigenlijk zou men zich eerst moeten afvragen "hoe komt het dat mijn hond uit de bek stinkt".


CARIËS
Honden hebben zelden last van cariës maar het is zeker ook niet uitgesloten dat een hond cariës kan krijgen. Soms ontstaat cariës door een kleine beschadiging in de grote molaren waardoor dan de bacteriën – net als bij mensen – zich door vreten tot een gaatje. Soms is er cariës ontstaan in de hoektanden door een defect in de glazuurlaag. Dierenartsen die gespecialiseerd zijn in het hondengebit kunnen de elementen uitboren en vullen. Net als het in de mensenmond gebeurd. Alleen moet de hond er voor onder narcose.


TANDPLAQUE
Maar net als bij mensen hebben honden (en katten) last van tandplaque. Tandplaque ontstaat door voedselresten, bacteriën en speekseleiwitten. Deze drie elementen vermengen zich met elkaar tot een smeuïg, slijmerig laagje wat dan blijft plakken (door de speekseleiwitten die zich gemakkelijk hechten) aan de (grote) kiezen en de (hoek)tanden.

Sommige rassen hebben meer aanleg tot tandplaque dan anderen. Maar ook individueel kan de aanleg voor tandplaque verschillen.

De tandplaque mineraliseert en verhard zich. Het smeuïge laagje wordt een kalklaagje wat zich vestigt op de grens van het tandvlees en de tand of kies. Dit maakt dat het tandvlees geïrriteerd word, zich terug trekt, snel bloed bij aanraking, rood en gezwollen word.

Het tandvlees bloed met name als de hond kauwt of kluift. De hond heeft dan last van gingivitis. (ontstoken tandvlees) Er ontstaan pockets en ook daar blijft weer tandplaque inzitten. De tandhalzen – die normaliter veilig beschermd onder het (gezonde) tandvlees liggen – zijn niet voorzien van een glazuurlaagje. Tandbeen/tandhalzen zijn stroef van structuur. Als tandhalzen bloot komen te liggen worden zij al snel ook voorzien van plaque. Haalt men tandplaque niet geregeld weg dan zal de plaque gaan verharden tot tandsteen.


TANDPLAQUE
Het tandsteen groeit aan laag na laag. Het kruipt op en wringt zich als een wig tussen de tand/kies en het tandvlees. De vezels – waar een tand of kies mee verbonden is aan het tandvlees – laten los. Zo kan de plaque (het tandsteen) blijven opkruipen tot aan het bot van de kaak. (parodontitis)

Ook het bot kan geïrriteerd worden en ontstoken raken door het tandsteen. Door dit constante proces begint kan het bot zelfs gaan resorberen (oplossen.) met als resultaat dat de elementen los komen te staan in de kaakkassen… De tanden en kiezen gaan dus wiebelen en vallen soms spontaan uit. Maar vóór een tand of kies uitvalt heeft de hond al veel pijn en stinkt enorm uit de bek. Dit pijnlijke wiebelen, tijdens het kauwen of kluiven maakt dat de honden niet graag meer willen kluiven. Honden kunnen er zelfs slecht(er) kunnen gaan eten.

Tandsteen is niet alleen slecht voor tanden, kiezen en tandvlees, ook het lichaam ondervind last van de overvloed van de niet ongevaarlijk bacteriën van het tandsteen. De bacteriën kunnen met het speeksel en voedsel in de maag en darmenflora terecht komen.

Honden die jarenlang met parodontitis rondlopen, hebben bijvoorbeeld een hoog gehalte aan schadelijke nitrosaminen in de mond en de darmen. En die stoffen zijn kankerverwekkend. In zeer ernstige gevallen kan de infectiehaard van slechte mondhygiëne de oorzaak zijn – via de bloedbaan – van een infectie van de hartkleppen. Maar ook de organen m.n. de alvleesklier loopt gevaar op een infectie.


PREVENTIE: TANDEN POETSEN
Hoe kan je voorkomen dat de hond last krijgt van tandplaque c.q. tandsteen?

Niet alle honden vinden kluiven leuk. Om kluiven te promoten zou je iets minder kunnen gaan voeren. Als er meer hongerprikkel is heb je kans dat je hond aan een runderkluifje begint. Maar je kan ook zelf het voortouw in handen nemen om het gebit van je hond te gaan verzorgen. Dit kan eventueel doormiddel van een medium zacht kindertandenborsteltje. Het gaat bij het borstelen om de mechanische reiniging die jij als baasje met je hand maakt. Niet om wat er aan tandpasta op de borstel zit. Tandpasta voegt weinig toe. Al doet men je dat in de winkel graag anders geloven dat tandpasta belangrijk is. Om geld uit de zakken te krijgen – en mensen het idee te geven dat tandpasta belangrijk is – hebben fabrikanten allerlei smaakjes uitgevonden voor op de tandenborstel. En zodra de hond merkt dat er een lekker smaakje op die borstel of op het gaasje zit, zal de hond juist gaan proberen die pasta – die zo lekker ruikt – er af te gaan likken. En dit is niet handig als de hond likt en steeds de kop draait en jij wilt poetsen.

Wen je hond er als pupje al aan dat je aan de bek kan komen. Dat het gewoon is dat je met je vingers langs de tanden en kiezen zachtjes wrijft langs de wang kant. Hoe vaker je dit doet des te “normaler” het voor de hond zal zijn dat jij als baasje dit doet. Het hoort dan bij de ‘rituelen’. (gewoonten: een hond is een gewoonte dier) Doe deze handeling niet als je hond net wakker is. Je hond is dan mogelijk blij en opgewonden, vol energie en dan wordt het een bijt spel. Dit is niet de bedoeling. Train de wang optillen, opzij leggen als je pup slaperig of heel rustig is. Spreek zachtjes met je hond als je dit doet.

Het gaat er bij het aanwennen om, dat je het een prettige ervaring laat zijn voor de hond. Even snel langs de kiesjes met je vinger is al goed in het begin. Naar mate de hond hieraan gewend raakt ga je het wat specifieker en langer doen en ga ook eens kijken wat je ziet als je de wang voorzichtig opzij duwt.

Trek NIET de kaken van elkaar, dit vind geen enkele hond prettig. Om de kiezen en tanden te controleren op tandsteen is het slechts nodig de wang opzij/omhoog, naar achter te duwen. Laat de hond dit gemakkelijk toe dan kan je eens een borsteltje er langs halen Al is het alleen maar om de hond dan weer aan een borsteltje te wennen. Een borsteltje is toch weer een andere sensatie dan een zachte vinger. Het geluid alleen al is al anders van een plasticborsteltje wat langs de tanden tikt en langs de kiezen glijdt.

PREVENTIE: TANDSTEEN VERWIJDEREN
Haal je tandplaque niet weg dan zal de zachte plaque verharden en een harde kalklaag worden; tandsteen. Tandsteen zit min of meer op vaste plaatsen; op de achterste (grote) kiezen in de bovenkaak en op de hoektanden in de bovenkaak.

Honden die meer dan gemiddeld aanleg hebben voor tandsteen hebben ook vaak aan de kleine kiezen (premolaren) en hoektanden – boven én onder – plaque zitten. Tandplaque/tandsteen zit vrijwel altijd aan de buitenkant. (aan de wang kant) De tong houd in de regel de elementen aan de binnenkant schoon.

Toch heb ik (ik ben een ex–hondentrimster die naast 14 jaar honden getrimd heeft, ook 13 jaar ervaring heeft als tandarstass. aan de stoel) vaak bij – met name Poedels – ook tandsteen aan de tong kant (dus aan de binnenkant) ook tandsteen verwijderd. Wellicht kan men ook zo nu en dan (dit is heel gemakkelijk te zien als de hond hijgt) even een blik werpen op de mondbodem. Met namen aan de hoektanden wil ook nog wel eens tandsteen groeien.

Ooit heb ik bij een Poedel – die enorm uit de bek stonk – een hele plaat van tandsteen verwijderd. Het tandsteen lag als het ware als een brug op de mondbodem tussen de hoektanden in. De tong lag er gewoon overheen.

Onder die plaat tandsteen zag haar. Iedere hond poetst of bijt zich wel eens in de vacht. De haar pluk van de Poedel (die achter de onder voortandjes zat) was in de loop van de tijd aangegroeid en was onder de plaat tandsteen gaan zitten. De hond had er zelfs een kuil van in de mondbodem gekregen door die constante druk van het haar en de kalklaag. Ik kon de tandsteenplaat in twee stukken uit de bek verwijderen.


TANDPASTA MET FLUORIDE
Aan mensentandpasta is vaak fluoride toegevoegd. Fluoride is vergif voor honden. Als je de tanden wilt poetsen van de hond gebruik dan in elk geval GEEN mensentandpasta. Het metabolisme van de hond zit anders in elkaar dan bij ons mensen. Daarbij spugen wij de tandpasta uit. De tandpasta voor mensen gaat daarbij ook nog eens schuimen en bevat detergenten (zeep) die je beter niet kan inslikken. Fluor kan schadelijk zijn voor je hond. Zeker voor honden die jonger zijn dan een jaar. Als hondeneigenaar weten de meesten dat wat de hondenmond ingaat er vaak niet meer uitkomt. Dus geen tandpasta voor mensen gebruiken bij het poesten van een hondengebit!

XILITOL IN MENSENTANDPASTA
Kunstmatige zoetstof kan honden doden. Xylitol (is een polyol – of suiker–alcohol) wordt vaak gevonden in kauwgom maar ook in tandpasta. Het kan leiden tot hypoglykemie, toevallen en leverfalen bij inname door honden.

"Het ingrediënt, xylitol, kan leiden tot een plotselinge daling van de bloedsuikerspiegel (hypoglykemie), toevallen en leverfalen bij honden, wat kan leiden tot de dood. Tekenen dat een hond kan xylitol heeft gegeten/gedronken kan optreden binnen enkele minuten of dagen van het innemen van de zoetstof en kan leiden tot depressie, verlies van coördinatie en braken.Neem in zo’n geval altijd contact op met je dierenarts." bron: http://www.pet–diabetes.be/dog–diabetes/hypoglycemie.asp


MONDWATER
Er zijn div. mondwatertjes verkrijgbaar, dit zou gemakkelijk zijn bij het voorkomen bij tandplaque. Ik wil hier graag toch voor waarschuwen omdat in deze watertjes – die men in het drinkwater doet van de hond – mogelijk xylitol en chloorhexidine zit.


POETSDOEKJES
Er zijn ook zogenaamde tandpoetsdoekjes te koop. Persoonlijk vind ik dit grote onzin, duur betaalde onzin. Wil je het gebit poetsen met je vinger neem dan een (verband) gaasje en wind deze stevig om je wijsvinger. Door de structuur van het doekje/gaasje wrijf je vanzelf de tandplaque van de elementen. Doe dit gemiddeld een tot drie keer in de week. Afhankelijk of de hond veel of weinig aanleg heeft voor plaque.

PASSIEF HET GEBIT VERZORGEN
Honden die graag kluiven hebben nagenoeg weinig tot geen tandplaque, aanleg tot tandsteen (uitzonderingen daargelaten). Geef je hond bijvoorbeeld geregeld hondenkauwgom, RUNDERhuid kluiven bijvoorbeeld. Er zijn ontzettend veel soorten huid te koop. Mocht je hond een allergie hebben voor rund, dan is er genoeg variatie op kluif/kauwgom gebied.

LET OP: Er zijn honden die het laatste stuk kluif niet opkauwen maar proberen door te slikken in een keer. Met het gevaar dat het in de keel blijft steken of dat het kleine stukje tussen de kiezen – aan het verhemelte – vast komt te zitten. Geef dus nooit kluiven als de hond alleen thuis moet blijven, zodat je bij calamiteiten je hond kan helpen. Het zal de laatste keer niet zijn dat een hond gestikt is in een kluif.

Persoonlijk heb ik al mijn honden vaak – naast runderhuid/hondenkauwgom ook rauwe runderbotten gegeven. Denk hierbij een runder of een stuk heup.

LET OP: Bij het geven van een pijpbot/been/schenkel/mergpijp. Pas op met zo’n kluif, het komt voor dat de kluif over de onderkaak schuift waardoor de hond in paniek kan raken omdat de hond de hond de kluif niet meer uit de bek krijgt, de kluif vast zit. Let dus op bij het geven van zo’n kluif dat dit niet kan gebeuren. En laat ook de hond niet alleen met zo’n kluif.

Geef verse botten nooit (te) lang achter elkaar. De hond krijgt er mogelijk (te) stevige ontlasting van waardoor obstipatie kan ontstaan. Aan de andere kant kan een (beetje) stevige ontlasting wel eens goed zijn om de (overvolle) anaalklieren te helpen ledigen.


Tips betreffende het kluiven:

  • Leer je hond kluiven als de hond het kluiven niet kent. Kluif samen. Dat wil zeggen; houd de kluif vast als de hond kluift. Dan zie je wat de hond doet met karren en kauwen.
  • Sommige honden laten zich de kluif niet afnemen. Trekken de lip op. Lopen met de kluif weg.
  • RUIL de kluif dan af met iets lekkers als je niet weet hoe het op te lossen. Met iets lekkers bedoel ik geen droog smakeloos graan ‘koekje’. Met LEKKERS bedoel ik; een stukje kaas, een stukje Rodiworst, een stukje gedroogde runderlever, misschien het favoriete speeltje. Maar ga het gevecht NOOIT aan als je ziet dat je hond het niet pikt. Moet je ruilen met iets wat de hond niet graag afgeeft, zorg dan waar je mee afruilt in verhouding staat met wat de hond lekker vind.
  • Meer info, over problemen over iets niet kunnen afnemen/afruilen, zie elders.
  • Laat de hond nooit alleen met verse kluiven als je weggaat.


Wees altijd alert op de mogelijkheid dat er wat grotere stukken bot afbreken bij het kluiven van botten. Haal die afgebroken stukken dan weg zodat die niet doorgeslikt kunnen worden. Het gevaar is dat het stuk bot in de darm vast komt te zitten. Het geven van botten moet dus met grote voorzichtigheid geven worden is niet geheel zonder gevaar.

Je kan ook de hond ook kraakbeenbotten/ribben geven om het gebit schoon te houden. Kraakbeen is zacht en gemakkelijk door te knippen voor een hond. De kiezen worden hierdoor ook prima schoon gehouden.

Verse botten kunnen beter niet aan brokken etende honden gegeven worden. Dit omdat het maagzuur van brokken etende honden heel anders van samenstelling is dan van honden die vers vlees eten of barfen. Voor meer en een uitgebreide informatie kan men barfplaats raadplegen.

SLIJTAGE VAN TANDEN EN KIEZEN
Door het kluiven op botten en stokken, spelen met speelgoed waar zand op zit en door spelen met – met name tennisballen – kunnen de tanden en kiezen extra hard slijten. De glazuurlaag van honden is niet zo hard als die van de elementen van mensen. Slijt het beschermende glazuurlaagje, dan ligt het tandbeen vrij, tandbeen is zacht. Zonder de bescherming van het glazuur slijt het snel element af.

In alle tanden en kiezen zitten zenuwen en bloedvaten die de tanden en kiezen gezond houden en van voeding voorzien. De zenuw en bloedvaten zorgen ervoor dat de elementen niet uitdrogen. Een element wat niet meer voorzien word van voeding kan uitdrogen en afknappen.

Door het afslijten zou het zenuwkanaal (de pulpa) en de pulpakamer, waar de zenuw en bloedvaten inzitten, vrij komen. Uiteraard zou dit zéér pijnlijk zijn. Maar het lichaam reageert automatisch met het terug trekken van de pulpa en met het aanmaken van dentine die het kanaaltje, waar normaliter de pulpa loopt – opvult.

Soms – bij te snelle slijtage of door trauma (het afbreken van een element door een harde slag, een ongeluk o.i.d.) komt het pulpakanaal of de pulpakamer plots wel open te liggen. Dit is zéér pijnlijk voor de hond. Uiteraard moet de dierenarts/specialist hierbij aan te pas komen om het element te behandelen. Gelukkig kan er ook bij honden tegenwoordig een pulpa behandeling gedaan worden, zodat de tand/kies gerepareerd kan. Zelfs het plaatsen van een metalen kroon (als de wortel nog gezond en aanwezig is) is tegenwoordig mogelijk. Natuurlijk hangt daar een kostenplaatje aan. Men doet dan een pulpa behandeling, men ruimt het kanaal dan schoon met kleine boortjes, zodat er geen zenuw of bloedrestjes voor een ontsteking kunnen gaan zorgen. Erna cementeert dierentandarts – in het schoongemaakte kanaal – een pin met opbouw. Op de opbouw wordt dan weer de metalen kroon gemaakt. Zo krijgt een hond – die bijvoorbeeld de hoektand(en) verloren heeft – weer (een) hoektand(en).


ZELF HET TANDSTEEN VERWIJDEREN?
Heeft je hond eenmaal tandsteen dan kan je een hiervoor zelf een scaler (tandenkrabbertje) kopen. Als je een beetje handig bent en je hond zich braaf in de bek laat kijken, kan je het laagje tandsteen gemakkelijk zelf weghalen. Dit scheelt je een hoop geld en de hond een narcose. Want een dierenarts haalt tandsteen weg onder narcose.

Er komen gevallen voor dat men er niet onderuit komt dat de dierenarts het gebit moet saneren bij de hond. Heeft de hond reeds vele jaren tandsteen dan kan het noodzakelijk zijn dat de dierenarts – naast het verwijderen van tandsteen met een ultrasoon (een soort scaler apparaat die trilt, koelt en spoelt met lauw water) – ook kiezen, tanden of wortelresten verwijderd.

Heeft de hond niet te veel tandsteen of/en geen elementen die verwijderd moeten, maar durf je het niet aan om zelf tandsteen weg te halen, dan is er altijd nog een mogelijkheid dat er een trimsalon in je buurt zit waar iemand aanwezig is die wel handig is met de scaler. De verzorging van oren, nagels maar ook de verzorging van het gebit hoort – mijns inziens – ook thuis in de trimsalon.



Helaas durven niet alle trimsters en trimmers het aan om tandsteen weg te halen bij honden en katten. Men schrikt al snel als het bloed. Juist het bloeden van het tandvlees is een teken dat het het tandvlees ziek is, het hard nodig is dat er verzorging plaats vind. Gezond tandvlees bloed immers niet. Het minste wat de trimster of trimmer zou kunnen doen is de baasjes op de conditie van het gebit te wijzen.

Zijn er vragen over de verzorging van het gebit, vraag het op het forum.

Voor meer informatie: http://www.dierengebit.nl/